Szwajcaria podczas I wojny światowej (1914–1918)

Szwajcaria, choć oficjalnie pozostała neutralna podczas I wojny światowej (1914–1918), znalazła się w trudnej sytuacji geopolitycznej. Otoczona przez walczące mocarstwa – Niemcy, Austro-Węgry, Francję i Włochy – musiała balansować między różnymi interesami, chronić swoje granice oraz zmagać się z wewnętrznymi napięciami politycznymi i społecznymi.

Szwajcaria a neutralność w I wojnie światowej

Ogłoszenie neutralności

Już na początku wojny, 3 sierpnia 1914 roku, Szwajcaria ogłosiła pełną neutralność, zgodnie z zasadą uznaną na kongresie wiedeńskim (1815) i potwierdzoną podczas kongresu haskiego (1907).

Mobilizacja armii

W obliczu zagrożenia ze strony sąsiednich państw, Szwajcaria natychmiast ogłosiła mobilizację wojskową.

• 4 sierpnia 1914 roku – zmobilizowano około 220 000 żołnierzy i 200 000 członków obrony cywilnej do ochrony granic.
• Dowództwo armii objął generał Ulrich Wille, znany ze swoich proniemieckich sympatii, co wywołało wewnętrzne kontrowersje.

Zagrożenia dla neutralności

• Niemcy i Austro-Węgry naciskały na Szwajcarię, aby ta ułatwiała transport wojsk i surowców.
• Francja i Włochy podejrzewały Szwajcarię o sprzyjanie Państwom Centralnym (Niemcom i Austro-Węgrom).
• Szwajcaria utrzymywała politykę handlową z obiema stronami, aby uniknąć konfrontacji i zapewnić dostawy niezbędnych towarów.

Gospodarka Szwajcarii w czasie wojny

Kryzys gospodarczy i niedobory żywności

Wojna doprowadziła do znacznego spadku importu, co wywołało problemy z zaopatrzeniem w żywność i surowce:

• Brak podstawowych produktów – żywność, węgiel i surowce przemysłowe były reglamentowane.
• Wzrost cen – inflacja uderzyła w najbiedniejszych obywateli.
• Spadek produkcji przemysłowej – wiele fabryk musiało ograniczyć działalność ze względu na brak surowców.

Handel z walczącymi stronami

Mimo neutralności Szwajcaria prowadziła handel zarówno z Ententą, jak i Państwami Centralnymi:

• Niemcy i Austro-Węgry kupowały maszyny, zegarki i broń.
• Francja i Wielka Brytania importowały produkty farmaceutyczne i tekstylia.
• Szwajcarskie banki stały się centrum finansowym dla wielu stron konfliktu.

Podziały wewnętrzne i napięcia społeczne

Różnice językowe i polityczne

Wojna ujawniła podziały między niemieckojęzycznymi a francuskojęzycznymi Szwajcarami:

• Szwajcarzy niemieckojęzyczni często sympatyzowali z Niemcami i Austro-Węgrami.
• Szwajcarzy francuskojęzyczni byli bardziej skłonni popierać Francję i Wielką Brytanię.
• Szwajcarzy włoskojęzyczni sprzyjali Włochom po ich przystąpieniu do wojny w 1915 roku.

Te różnice doprowadziły do tzw. “Röstigraben” – symbolicznej granicy kulturowej między niemiecką a francuską częścią kraju.

Strajki i kryzys społeczny

• W 1917 i 1918 roku narastało niezadowolenie społeczne spowodowane drożyzną, bezrobociem i niskimi płacami.
• W listopadzie 1918 roku doszło do Generalnego Strajku (Landesstreik), największego protestu w historii Szwajcarii:
  • Strajkowało około 250 000 osób.
  • Demonstranci domagali się skrócenia czasu pracy, ubezpieczeń społecznych i prawa wyborczego dla kobiet.
  • Rząd stłumił strajk przy pomocy wojska, a jego przywódców skazano na kary więzienia.

Szwajcaria jako centrum dyplomacji i Czerwonego Krzyża

Centrum dyplomatyczne

Szwajcaria odegrała kluczową rolę jako teren neutralny do negocjacji i wymiany jeńców wojennych:

• Genewa była miejscem spotkań dyplomatów i szpiegów.
• Organizowano wymiany jeńców wojennych między Niemcami, Francją i Wielką Brytanią.

Czerwony Krzyż i pomoc humanitarna

Szwajcaria, jako siedziba Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (ICRC), odegrała kluczową rolę w niesieniu pomocy:

• Organizowała pomoc dla rannych żołnierzy.
• Pośredniczyła w wymianie informacji o jeńcach wojennych.
• Udzielała schronienia uchodźcom i dezerterom.