Alpabzug w Szwajcarii

Alpabzug, nazywany także „Alpabfahrt” lub „Descent des Alpages”, to coroczny zwyczaj wyprowadzania bydła z wysokogórskich łąk (tzw. „alp” lub „Alm”) z powrotem do wiosek u podnóża gór w Szwajcarii.

Wydarzenie to ma charakter zarówno święta rolniczego, jak i ważnej atrakcji turystycznej, łącząc w sobie elementy folkloru, kultury i gospodarki.

Historia i znaczenie

Tradycja Alpabzug wywodzi się z czasów, gdy alpejskie tereny wykorzystywano jako pastwiska przede wszystkim w okresie letnim. Wraz z zakończeniem sezonu wypasu (zazwyczaj późnym latem lub wczesną jesienią) rolnicy prowadzili zwierzęta do bezpieczniejszych, położonych niżej gospodarstw.

• Wczesne korzenie: W Alpach rolnictwo i hodowla zwierząt od wieków były podstawą bytu lokalnej ludności. Wysokie pastwiska, bogate w trawy i zioła, zapewniały dobre warunki do produkcji mleka i wyrobu serów.
• Znaczenie gospodarcze: Latem krowy pasące się w górach dostarczały mleko wykorzystywane do produkcji serów i masła. Powrót do dolin symbolizował koniec głównego sezonu prac, a także przygotowania do zimowych miesięcy.
• Uwarunkowania kulturowe: Alpabzug to jeden z najważniejszych przejawów wiejskiego folkloru w Szwajcarii, ściśle połączony z tożsamością regionalną mieszkańców Alp. Jest uważany za symbol harmonii człowieka z naturą i celebrację wspólnej pracy.

Dekoracje

Podczas Alpabzug bardzo charakterystycznym elementem są barwne ozdoby, którymi przystraja się bydło.

Najczęściej można zobaczyć:

• Kwieciste wianki: Na głowach krów często umieszcza się wieńce z żywych kwiatów oraz roślin alpejskich.
• Dzwonki: Krowy noszą również duże, bogato zdobione dzwonki, które swoim dźwiękiem rozbrzmiewają w dolinach. Dzwonki (tzw. „Treichel” lub „Trychle”) różnią się kształtem i rozmiarem w zależności od regionu, a ich rytmiczne brzmienie stanowi charakterystyczny akompaniament święta.
• Ozdobne uprzęże: Niekiedy stosuje się kunsztownie haftowane skórzane paski lub nakładki. W niektórych kantonach popularne są też rzeźbione drewniane elementy przymocowywane do rogów krów.

Festyny i obchody

W trakcie Alpabzug w wielu szwajcarskich miejscowościach organizuje się festyny, które z czasem zyskały znaczną popularność wśród turystów i lokalnych mieszkańców.

• Jarmarki i kiermasze: Przy okazji święta często odbywają się targi, na których można kupić lokalne produkty, w tym sery, mięso, rękodzieło artystyczne czy pamiątki związane z regionem alpejskim.
• Koncerty i tańce: Wielu gospodarzom i uczestnikom wydarzenia towarzyszy tradycyjna muzyka ludowa, m.in. grana na akordeonach czy fletach pasterskich. Zdarzają się też pokazy tańców lokalnych grup folklorystycznych.
• Występy jodlerów: Jodłowanie, tak charakterystyczne dla regionów górskich, bywa często jednym z głównych punktów programu.

W różnych szwajcarskich kantonach Alpabzug przybiera nieco odmienne formy, związane z lokalnymi zwyczajami. Niekiedy towarzyszą mu specyficzne rytuały, takie jak:

• Błogosławieństwo zwierząt: W niektórych regionach księża bądź osoby duchowne udzielają bydłu błogosławieństwa na zakończenie sezonu.
• Pokazy pasterskich umiejętności: Prezentacje strzyżenia owiec, dojenia krów czy wytwarzania serów w sposób tradycyjny.
• Stroje ludowe: Rolnicy i pasterze, a także członkowie zespołów folklorystycznych często ubierają się w regionalne stroje, co dodatkowo podkreśla wyjątkowy charakter wydarzenia.

Dzielenie sera

Jednym z kluczowych elementów Alpabzug jest uroczyste ważenie i dzielenie sera, wyprodukowanego latem na górskich pastwiskach. Ceremonia ta nazywana jest Chästeilet.

• Tradycyjne ważenie: Dawniej, aby ustalić, jaki udział w wyprodukowanym serze przypada poszczególnym rolnikom, ważono każdą sztukę bydła oraz notowano ilość mleka. Dzisiaj tradycja ta często ma formę symbolicznego pokazu.
• Dzielenie i sprzedaż: Na festynach związanych z Alpabzug można skosztować świeżych serów alpejskich, kupić je bezpośrednio od producentów lub przyglądać się procesowi krojenia i podziału między właścicieli. To ważny moment, który podkreśla rangę sera w kulturze kulinarnej Szwajcarii.

Zakończenie sezonu wypasu

Alpabzug oznacza koniec letniego sezonu górskiego wypasu, po którym zaczynają się przygotowania do zimy. Przed rolnikami stoi wtedy szereg wyzwań związanych z:

• Zabezpieczeniem gospodarstwa: Konieczne jest uzupełnienie zapasów paszy, przygotowanie budynków gospodarskich do niskich temperatur.
• Dalszą produkcją nabiału: Niezbędne jest odpowiednie przechowywanie sera i masła oraz kontynuacja produkcji w warunkach zimowych.
• Przeglądem zdrowia zwierząt: Po powrocie z gór rolnicy sprawdzają stan zwierząt i odpowiednio dbają o ich kondycję przed zbliżającą się zimą.

Rola w turystyce

Alpabzug to obecnie jedna z najbardziej rozpoznawalnych atrakcji turystycznych w regionach alpejskich Szwajcarii. Corocznie przyciąga licznych gości z kraju i zagranicy.

Wiele osób ceni sobie możliwość podpatrzenia prawdziwego życia górskich społeczności i uczestniczenia w wydarzeniu o wielowiekowej tradycji.

Alpabzug to okazja do spróbowania świeżych wyrobów mlecznych oraz specjałów kuchni alpejskiej.
Barwna parada przystrojonych krów na tle malowniczych gór przyciąga także miłośników fotografii i osób zainteresowanych pięknem przyrody.